Schitterende vrouwen tussen de sterren: Invloedrijke vrouwen in sterrenkunde

Het ruimtetoerisme van de Blue Origin vlucht wordt gepromoot als ‘women’s empowerment’, aangezien de crew, waar onder andere popzangeres Katy Perry deel van uitmaakte, volledig bestond uit vrouwen. Maar terwijl de wereld daar naar omkijkt en de krantenkoppen blijven binnenstromen, worden de cruciale vrouwen in de sterrenkunde keer op keer vergeten. Over de meer dan 100 vrouwelijke astronauten die ooit een ruimtereis maakten of over de doorbraken van vrouwelijke wetenschappers, wordt vaak niet gesproken. Vrouwen krijgen niet de appreciatie die ze verdienen. Daarom blijft het ook vandaag nog belangrijk om hen in de verf te zetten.

Andrea Ghez

Andrea Ghez is hoogleraar aan de faculteit Natuurkunde en Astronomie van de UCLA in Los Angeles. Ze behaalde haar bachelordiploma in de natuurkunde en voltooide later een doctoraat en postdoctoraat. Naast een indrukwekkende opleiding, viel Ghez ook meermaals in de prijzen. 

Haar carrière in de astronomie begon met een onderzoek naar dubbelsterren. Hiervoor gebruikte ze infrarood en adaptieve optica, een techniek waarbij de spiegel van de telescoop vervormd wordt om storingen zoals atmosferische trillingen zo veel mogelijk te verminderen. 

Ghez en haar team gebruikten deze technieken ook om individuele sterren die zich in het centrum van de Melkweg bevinden, te identificeren. Door dit onderzoek ontdekten ze dat sommige sterren razendsnel bewegen, met maar liefst 4% van de lichtsnelheid! Hieruit ontstond het vermoeden dat er een supermassief object in het centrum van de Melkweg zou liggen, een object met een massa die miljoenen keren groter is dan die van onze zon: een zwart gat. 

Zwarte gaten kunnen enkel waargenomen worden via de straling en beweging van objecten in hun omgeving, het onderzoek van Ghez opende nieuwe benaderingen voor het onderzoek van zwarte gaten en was dus baanbrekend. Ghez won in 2020 als vierde vrouw ooit de Nobelprijs voor natuurkunde.

Katie Bouman

De 29-jarige Dr. Bouman en haar team maakten de eerste ‘foto’ van een zwart gat (dat zwart gat dat Andrea Ghez ontdekte). Tijdens haar studies aan het Massachusetts Institute of Technology, ontwikkelde Katie Bouman het algoritme dat daarvoor nodig was. Dankzij haar technologie en een netwerk van acht gelinkte telescopen, werd de iconische foto mogelijk. Er werkten meer dan 200 wetenschappers aan het project, Dr. Bouman benadrukt dat haar team evenveel krediet verdient.

Na haar indrukwekkende loopbaan, is ze nu universitair hoofddocent computerwetenschappen en wiskundige wetenschappen, elektrotechniek en astronomie, en dat op slechts 35-jarige leeftijd!

Caroline Herschel

Caroline Herschel leefde van 1750 tot 1848, in die tijd kregen vrouwen nog geen opleiding en werden ze vaak niet serieus genomen. Toch hielp Caroline haar broer William Herschel met zijn onderzoeken en onderzocht ook zelf de sterrenhemel. Ze ontdekte met een telescoop drie nevels in 1783 en in 1786 ontdekte ze als eerste vrouw een komeet.

Caroline Herschel leed aan tyfus en was daarom slechts 1m30. Ze verbleef bij haar broer en zorgde voor het huishouden. Daarnaast stond ze hem ook bij in berekeningen en waarnemingen, waar haar moeder niet mee akkoord ging. William Herschel ontdekte in 1781 de planeet Uranus, waarna koning George III hem aannam als hofastronoom. Aangezien Caroline Herschel haar broer hielp in astronomie, gaf koning George III haar ook een verloning. Dat maakte haar de eerste professionele vrouwelijke astronoom ter wereld!

Valentina Vladimirovna Teresjkova

Ondertussen zijn er al honderden mensen naar de ruimte geweest, maar de eerste vrouw die het lukte is Valentina Teresjkova. Ze werd geboren in 1937 in de Sovjet-Unie als dochter van een boerenfamilie. Ze kon door financiële moeilijkheid pas op haar tiende naar school en werkte al snel daarna in een rubberfabriek. In 1959 sloot Teresjkova zich aan bij de vliegschool, waar ze, tegen de wil van haar moeder in, leerde parachutespringen.

De space-race tussen de VS en Sovjet-Unie speelde zich af van 1953 tot 1970, Valentina Teresjkova zat er dus midden in. Ze werd geïnspireerd en meldde zich aan bij het Sovjet Ruimtevaartprogramma. Aangezien de Sovjet-Unie veel aan propaganda deed, zochten ze een vrouw die ‘ideologisch puur’ was. Teresjkova was lid van de communistische partij en haar vader had op een collectieve boerderij gewerkt, verder voldeed Teresjkova ook aan de lichamelijke eisen. Ze was een perfecte match.

Op 16 juni 1963 werd Valentina Teresjkova in de Volstok 6 gelanceerd. Dat verliep goed, maar dat valt niet te zeggen over de verdere vlucht. Teresjkova kreeg last van ruimteziekte, ze was misselijk en kreeg krampen. Tijdens de terugkeer werd ze daarbovenop nog blootgesteld aan enorme G-krachten. Ze kon ook niet op het ruimtetuig rekenen voor een zachte landing, ze moest zich op 7000 meter hoogte uit het ruimteschip weten te wurmen en zelf voor een veilige landing zorgen aan de hand van een persoonlijke parachute en tijdens de landing raakte Teresjkova gewond door de hevige wind. Veel tijd om uit te rusten was er niet, want ze moest eerst voor de camera’s verschijnen.

Na haar ruimteavontuur te overleven, werd Valentina Teresjkova een communistisch symbool en ‘Held van de Sovjet-Unie’. Er werden pleinen en straten naar haar vernoemd en haar verdere leven werd sterk beïnvloed door het propagandabeeld dat de communistische partij wilde creëren. 

Zo zie je maar dat, ook al lijkt dat vaak wel zo, niet alleen mannen een grote rol kunnen spelen en iedereen die dat wil veel kan bereiken binnen deze wereld!